Tuyển Việt Nam nhận thất bại đau đớn 0-4 trước Malaysia ở vòng loại Asian Cup 2027. Sự khác biệt là đối thủ xuất hiện hàng loạt cầu thủ nhập tịch đến từ Tây Ban Nha, Brazil, Argentina. Malaysia sẽ không dừng lại khi tiếp tục chiến lược nhập tịch mạnh mẽ trong thời gian tới. Indonesia cũng dần “Hà Lan hóa” còn Philippines tích cực thay đổi với làn sóng này.

Trước vấn đề này, chủ tịch Liên đoàn bóng đá Việt Nam Trần Quốc Tuấn cho biết: “Sau trận thua Malaysia 0-4, chúng tôi nhiều người bạc đầu vì suy nghĩ, trăn trở, làm như thế nào trong tương lai. Chúng tôi phân tích nhiều nền bóng đá khác, cũng có những nền bóng đá họ nhập tịch, nhưng hệ quả như thế nào và cân đối ra sao với phong trào bóng đá trong nước là điều phải tính toán.

Nếu chúng ta không có một bước đi đúng, có thể đội tuyển mạnh hơn trong 1-2 năm, nhưng hệ thống trong nước yếu đi, động lực cho các cầu thủ quốc nội, công tác đào tạo trẻ ở CLB cũng bị ảnh hưởng. CLB phát triển bền vững mới là nòng cốt".

Ông Tuấn nhấn mạnh, đầu tư mạnh cho đào tạo trẻ là yếu tố tiên quyết, căn cơ cho sự phát triển và VFF luôn có những bước tiến thận trọng, chọn định hướng phù hợp, mang động lực phát triển, giữ lại bản sắc.

Việc bóng đá Việt Nam không nhập tịch ồ ạt như Malaysia, Indonesia hay Philippines là một quyết định có tính toán, xuất phát từ nhiều yếu tố chiến lược, văn hóa và pháp lý. 

Từ thời HLV Park Hang-seo đến HLV Kim Sang-sik, VFF chủ trương đặt niềm tin vào cầu thủ nội, đầu tư cho đào tạo trẻ. Nhập tịch chỉ được xem là giải pháp bổ sung, không phải “lối tắt” thay thế. Nếu sử dụng ồ ạt cầu thủ nhập tịch, các vị trí then chốt sẽ bị “chiếm chỗ”, dẫn tới việc các tài năng trẻ thiếu đất diễn, ảnh hưởng đến tính kế thừa lâu dài.

Yếu tố bản sắc và văn hóa dân tộc cũng là điều quan trọng với nỗi lo “đội tuyển Việt Nam không nói tiếng Việt”. Một đội tuyển với quá nhiều cầu thủ nhập tịch có thể khiến người hâm mộ cảm thấy xa lạ, mất đi sự gắn kết, nhất là khi họ không sinh ra hoặc trưởng thành tại Việt Nam.

Truyền thống người Việt xem trọng tinh thần dân tộc, cống hiến. Có những lo ngại rằng cầu thủ nhập tịch thiếu khát vọng thi đấu vì quốc gia, chỉ coi đây là bước tiến sự nghiệp.

Sự thận trọng của VFF là có cơ sở. VFF không từ chối nhập tịch, nhưng hướng tới chọn lọc kỹ, ưu tiên cầu thủ, có gốc gác Việt như Filip Nguyễn, Jason Quang Vinh, Đặng Văn Lâm… Đó là những cầu thủ có trình độ thực sự vượt trội để bổ sung chất lượng, không chỉ “lấp chỗ trống”. 

Đây là lựa chọn mang tính chiến lược, bản sắc, đặt trọng tâm vào sự phát triển bền vững – dù đi chậm nhưng chắc. Tuy nhiên, nếu muốn cạnh tranh ở tầm châu lục, việc nhập tịch chọn lọc, hợp lý và đúng thời điểm là điều không thể né tránh.

Việc đẩy mạnh nhập tịch cầu thủ nên được xem là chiến lược có thời điểm, chứ không thể áp dụng tràn lan hay theo phong trào. Với bóng đá Việt Nam, thời điểm phù hợp để đẩy mạnh nhập tịch là khi hội tụ đủ các yếu tố.

Khi đội tuyển cần nâng tầm để cạnh tranh ở cấp châu lục hoặc World Cup; Các cầu thủ nội hiện nay có thể đủ tốt để đấu khu vực Đông Nam Á, nhưng khi bước ra vòng loại World Cup, Asian Cup hay Asian Games, sự thua thiệt về thể hình, tốc độ và kinh nghiệm là rõ rệt.

Khi hệ thống đào tạo trẻ tạm thời chưa cung cấp cầu thủ đạt chuẩn. Các lò PVF, Viettel, HAGL... vẫn đào tạo tốt, nhưng chưa sản sinh kịp lứa thay thế chất lượng, thì nhập tịch có thể lấp khoảng trống tạm thời, giúp duy trì đẳng cấp đội tuyển. 

Đẩy mạnh nhập tịch chỉ nên xảy ra khi VFF có Quy trình xét duyệt nghiêm ngặt, không theo cảm tính, Chính sách kiểm tra phong độ, tinh thần chuyên nghiệp, ngôn ngữ – để đảm bảo cầu thủ nhập tịch thật sự hòa nhập và cống hiến.

Quá khứ và hiện tại chỉ ra rất nhiều quốc gia ở nhiều thời điểm khác nhau thất bại với chiến lược này, cho thấy mặt trái của “con đường tắt” tưởng như lý tưởng để nâng cấp đội tuyển. Đó là Philippines với việc nhập tịch nhiều, thành tích không tương xứng. Philippines từng là đội tuyển nhập tịch mạnh nhất Đông Nam Á, đặc biệt giai đoạn 2010–2019, với hàng loạt cầu thủ gốc châu Âu như: Neil Etheridge, Stephan Schröck, Phil Younghusband…

Dù có nhiều ngôi sao gốc châu Âu, Philippines không vô địch AFF Cup, thường dừng bước ở bán kết hoặc vòng bảng. Đội hình “toàn ngoại” thiếu kết dính, tinh thần chiến đấu yếu, ít khán giả ủng hộ do thiếu bản sắc.

Trung Quốc từng chi hàng trăm triệu USD nhập tịch loạt cầu thủ gốc Brazil (Elkeson – Ai Kesen, Alan Carvalho, Fernandinho, Goulart…), với mục tiêu vượt qua vòng loại World Cup.

Họ vẫn thất bại ở vòng loại World Cup 2022, mới nhất là World Cup 2026. Các cầu thủ nhập tịch không gắn bó lâu dài, một số rời bỏ đội sau khi không còn được trả lương cao.

Qatar trước năm 2010 nhập tịch hàng loạt, bị FIFA cảnh báo. Indonesia giai đoạn những năm 2010 nhập tịch lộn xộn, gây chia rẽ nội bộ. Họ đưa về hàng loạt cầu thủ gốc Hà Lan, Nigeria, Liberia... nhưng quy trình tuyển chọn lỏng lẻo, một số cầu thủ còn không nói tiếng Indonesia; nhiều lần xung đột trong nội bộ đội tuyển giữa cầu thủ nội – ngoại.